Ovttaveardásašvuohta ollašuvvá koronavirusdilis – juohkehaš oažžu dárbbašlaš veahki ja divššu
Sosiála- ja dearvvasvuođaministeriija deattuha, ahte maiddái spiehkastatdiliin gielddat fertejit dorvvastit sosiála- ja dearvvasvuođafuolahusa áššehasaid vuoigatvuođa oažžut dárbbašlaš veahki individuála dárbbuid mielde. Dát guoská ovttaveardásaččat buot olmmošjoavkkuide, dego lámis olbmuid. Seammá ovttaveardásašvuohta guoská maiddái beaktilis dikšui.
Sosiála- ja dearvvasvuođaministeriija fuopmášuhttá Suoma beaktilisdikšosearvvi jagi 2019 almmustahttin ehtalaš rávvagiid birra. Daid mielde juohke olbmos lea gaskaboddosaš heakkavárrii gártama dihte vuoigatvuohta beaktilis divššu dárbbu árvvoštallamii.
Mielladearvvasvuođaproblemat, gárrenávnnassorjavašvuohta, muitobuohccivuohta dahje lámisvuohta eai oaččo eastit beassama beaktilis divššu vejolaš ovdduid árvvoštallamii.
ON oktasašsoahpamuš lámis olbmuid vuoigatvuođain geatnegahttá soahpamuša ratifiseren riikkaid, maiddái Suoma, ollašuhttit buot dárbbašlaš doaimmaid sihkkarastit lámis olbmuid suodjaleami ja dorvvolašvuođa maiddái várradiliin.
Koronavirusa dagahan spiehkastatdilli gullá ovdal máinnašuvvon soahpamušas oaivvilduvvon várradiliide. Sosiála- ja dearvvasvuođaministeriija ovttasbargá váldegottálaš lápmásiidservviid ovttasbargoorganisašuvnna Vammaisfoorumi rs:iin sihkkarastit lámis olbmuid suodjaleami ja dorvvolašvuođa koronavirusdilis.
Lámis olbmuid eai ráddje eret beaktilis divššus
Sosiála- ja dearvvasvuođaministeriija 20.3.2020 almmustahttin rávvagis leat logahallan máŋgga vuogi, maiguin heahteveahkkebálvalusaid, dearvvasvuođafuolahusa gohcima ja beaktilis divššu kapasitehta sáhttá koronavirusdilis bajidit hohpolaččat. Vuogit leat earret eará hoahpohis divššu gáržudeapmi, divššáriid lasseskuvlen ja luomuid šluhtten.
Rávvaga mielde lossadamos beaktilis divššu galgá čuozihit daidda, geat ávkašuvvet das eanemus. Dát ii oaivvil dan, ahte muhtin olmmošjoavku giddejuvvošii beaktilis divššu olggobeallái. Dákkár ráddjen ii gávdno mastige earáge sosiála- ja dearvvasvuođaministeriija rávvagis. Beaktilis dikšui guoski mearrádusaid dahká álot dikšu doavttir individuálalaččat dili árvvoštaladettiin.
Lámisvuohta dahje doaibmahehttehus ii vuolggasajis mearkkaš dan, ahte olmmoš gulašii riskajovkui. Dego eará olbmuin, maid lámis olbmos sáhttá leat dakkár vuođđobuohccivuohta, mii lasiha su riskka oažžut duođalaš koronavirusinfekšuvnna.
Máŋgga lámis olbmo leat goittotge erenoamáš rašes sajádagas dáláš spiehkastatdili áiggi. Ministeriija deattuha, ahte spiehkastatdilis galgá váldit vuhtii erenoamážit rašes sajádagas leahkki ja erenoamáš doarjaga dárbbašeaddji olbmuid vuoigatvuođaid ollašuvvama.
Sosiála- ja dearvvasvuođaministeriija bagada sosiála- ja dearvvasvuođabálvalusaid ordnejeaddjiid ja bálvalusbuvttadeaddjiid koronavirusdili geažil šaddan spiehkastatdilis lagaš ovttasbarggus earret eará buohccedikšunbiriid jođiheaddjiiguin ja Valvirain.
Sosiála- ja dearvvasvuođaministeriija addin eiseválderávvagat ja mearrádusat koronavirusdilis leat čohkkejuvvon stm.fi-neahttabálvalussii.
Lassedieđut:
Ráđđádalli virgeolmmoš, VANE ságadoalli Riitta Burrell, ovdanamma.sohkanamma@stm.fi
Oovtviärdásâšvuotâ olášuvá koronavirustiileest – juáháš finnee iše já tipšo, maid sun taarbâš
Sosiaal- já tiervâsvuođâministeriö tiäddut, ete meid spiekâstâhtiileest kieldah kalgeh turviđ so-siaal- já tiervâsvuođâhuolâttâs äššigâsâi vuoigâdvuođâ finniđ tárbulijd palvâlusâid, moh västideh ovtâskâs ulmuu tárboid. Taat kuáská oovtviärdásávt puoh olmoošjuávhoid, tego váduláid ulmuid. Siämmáá oovtviärdásâšvuotâ kuáská meid piähtutipšomân.
Sosiaal- já tiervâsvuođâministeriö kiddee huámmášume Suomâ Piähtutipšomseervi (Tehohoitoyhdistys) ive 2019 almostittem eettisijd ravvuid. Tai mield jyehi ulmust lii siämmáálágán vuoigâdvuotâ piähtutipšom táárbu árvuštâlmân, jis kárttá koskâpuddâsii jiegâvaarân.
Mielâtiervâsvuođâčuolmâ, uáiváditteesorjoovuotâ, muštotavdâ tâi vádulâšvuotâ ij uážu estiđ peessâm tom hiäđu árvuštâlmân, mon máhđulávt finnee piähtutipšomist.
OA almossopâmuš vádulij ulmui vuoigâvuođâin kenigit sopâmuš ratifisistem staatâid, meid Su-omâ, olášuttiđ puoh tárbulijd tooimâid, vâi visásmiteh vádulij ulmui suojâlem já torvolâšvuođâ meid vaarâtiilijn.
Koronavirus tovâttem spiekâstâhtile kulá ovdil mainâšum sopâmušâst uáivildum vaarâtiilijd. So-siaal- já tiervâsvuođâministeriö taha oovtâstpargo väldikodálij vádulâšseervij oovtâstpar-goseervijn, Vammaisfoorumi ry:n vâi visásmit vádulij ulmui suojâlem já torvolâšvuođâ koronavi-rustiileest.
Vádulijd ulmuid ij uážu raijiđ meddâl piähtutipšomist
Sosiaal- já tiervâsvuođâministeriö 20.3.2020 almostittem ravvust láá listoost maaŋgah vyevih, moiguin puáhtá huápulávt lasettiđ koronavirustiileest vuosâtipšopalvâlusâid, tiervâsvuođâhu-olâttâs kocceem já piähtutipšom kapasiteet. Vyevih láá eereeb iärrás huáputtes tipšo kepidem, tipšoi laseškovlim já luámui keessim maasâd.
Ravvuu mield vuáimálumos piähtutipšom kalga čuosâttiđ toid, kiäid tot enâmustáá iššeed. Taat ij meerhâš tom, ete monnii olmoošjuávkku kuođđuuččij piähtutipšom ulguubel. Tággáár raijim ij kavnuu masten eres-uv sosiaal- já tiervâsvuođâministeriö ravvust. Piähtutipšomân kyeskee miärádâsâid taha ain tipšoo tuáhtár individuaallávt tile árvuštâlmáin.
Vádulâšvuotâ tâi toimâraijiittâs ij prinsiiplávt uáivild, ete olmooš kulá riskâjuávkun. Tego eres-uv ulmuin, te meid vádulâš ulmust sáttá leđe taggaar vuáđupuácuvuotâ, mii lasseet suu riiskâ finniđ vaigâdis koronavirusinfektio.
Maaŋgah váduliih ulmuuh láá kuittâg eromâš hiäjus sajattuvâst tááláá spiekâstâhtile ääigi. Minis-teriö tiäddut, ete spiekâstâhtiileest kalga kiddiđ eromâš huámmášume hiäjus sajattuvâst orroo já eromâš torjuu tarbâšeijee ulmui vuoigâdvuođâi olášumán.
Sosiaal- já tiervâsvuođâministeriö stivree sosiaal- já tiervâsvuođâpalvâlusâi uárnejeijeid já palvâluspyevtitteijeid koronavirustile keežild šoddâm spiekâstâhtiileest aldasii oovtâstpargoost eereeb iärrás pyecceetipšopirrâduvâi njunošijguin já Valviráin.
Sosiaal- já tiervâsvuođâministeriö adelem virgeomâhâšravvuuh já miärádâsah koronavirustiileest láá nurrum stm.fi-viermipalvâlusân.
Lasetiäđuh:
Ráđádâllee virgeolmooš, VANE saavâjođetteijee Riitta Burrell, ovdânommâ.suhânommâ@stm.fi
Õõutverddsažvuõtt teâuddai koronavirusvueʹjjest – juõʹǩǩ ooumaž vuäǯǯ suu taarbšem vieʹǩǩ da hååid
Sosiaal- da tiõrvâsvuõttministeria mušttʼtat, što kååʹdd âʹlǧǧe staanâd čoʹrstemvuõʹjjin še sosiaal- da tiõrvâsvuõtthuõl äʹššniiʹǩǩi vuõiggâdvuõđ vuäǯǯad sij taarbšem kääzzkõõzzid. Kääzzkõõzz âʹlǧǧe vaʹstteed äʹššniiʹǩǩi oʹdinaknallšem taarbid. Tät kuâskk õõutverddsânji pukid ooumažjooukid, mâʹte lääʹmes oummid. Seämma õõutverddsažvuõtt kuâskk še viõhsshååid.
Sosiaal- da tiõrvâsvuõttministeria viʹjttai Suomen Tehohoitoyhdistys eeʹjj 2019 õlmstâʹttem eettlaž vuäppõõzzid. Tõi mieʹldd juõʹǩǩ oummust lij seämmanallšem vuõiggâdvuõtt viõhsshååid taarb ärvvtõõllmõʹšše, ko son lij jouddâm kõskkpoddsaž jiõggvaʹrre.
Miõlltiõrvâsvuõttvaiggâdvuõtt, peäʹnec-čõnnsallašvuõtt, mošttpuõʒʒâlm leʹbe lääʹmesvuõtt jie vuäǯǯ cõggâd piâssmõõžž ärvvtõõllma, što måkam ääuʹǩ ooumaž viõhsshååidast vueiʹtlvânji vuäǯǯči.
ÕM:i õõlmâs-suåppmõš lääʹmes oummui vuõiggâdvuõđin õõlǥat suåppmõõžž ratifiâsttam riikkid, mieʹldd looǥǥeeʹl Lääʹddjânnam, tieuʹdded pukid tarbbsallaš tuåimid ainsmâʹttem diõtt lääʹmes oummui suõjjlummuž da staanvuõđ vaarrvuõʹjjin.
Koronaviruuzz šõõddtem čoʹrstemvueʹjj koʹlle ooudpeäʹlnn peäggtum suåppmõõžžâst jurddum vaarrvuõʹjjid. Sosiaal- da tiõrvâsvuõttministeria tuejjad õhttsažtuâj väʹlddkååddlaž lääʹmes oummui sieʹbri Vammaisfoorumi-õhttsažtuâjjorganisaatioin ainsmâʹttem diõtt lääʹmes oummui suõjjlummuž da staanvuõđ koronavirusvueʹjjest.0}<0}
Lääʹmes oummid jeät rajjuku viõhsshååid åålǥpeälla
Sosiaal- da tiõrvâsvuõttministeria 20.3.2020 õlmstâʹttem vuäppõõzzâst lie looǥǥtõllum määŋg nääʹl, koivuiʹm vuõsshåiddkääzzkõõzzid, tiõrvâsvuõtthuõl kååccmõõžž da viõhsshååid kapasiteeʹtt vueiʹtet koronavirusvueʹjjest ǩirrsallaš äiʹǧǧtaaulin kaggâd. Nääʹl lie jeäʹrbi mieʹldd ǩirrsateʹmes hååid tuõʹppjummuš, hoiʹddjeeʹji lââʹss-škooultõs da luämai jårrâsttmõš.
Vuäppõõzz mieʹldd lossumõs viõhsshååid âlgg uʹvdded tõid, kook tõʹst jäänmõsân vuäǯǯa ääuʹǩ. Tät ij miârkkšõõv tõn, što måtam ooumažjoukk ij vuäǯǯče viõhsshååid. Näkam rajjummuš ij kaunnu ni mõõn sosiaal- da tiõrvâsvuõttministeria vuäppõõzzâst. Viõhsshååid kuõskki tuʹmmstõõǥǥid tuejjad pâi hoiʹddjeei dåhttar juõʹǩǩ oummu jiijjâs vueʹjj ärvvtõõleeʹl.
Vueʹlǧǧemsââʹjj lij, što lääʹmesvuõtt leʹbe tuåimmâmrääʹjtõk ij miârkkšõõv tõn, što ooumaž kuulči riskkjouʹǩǩe. Mâʹte jeeʹres oummuin, lääʹmes oummust še vuäitt leeʹd nåkam vuâđđpuõʒʒâlm, kååʹtt lââʹzzat suu riisk vuäǯǯad tuõttšõs koronavirusinfektio.
Määŋg lääʹmes oummu lie kuuitâǥ jeäʹrab čuâccjeei sââʹjest čoʹrstemvueʹjj ääiʹj. Ministeria mušttʼtat, što čoʹrstemåårrmõõžžin âlgg ââʹnned jeäʹrab huõl oummui, kook lie čuâccjeei sââʹjest da taarbše jeäʹrab tuärjjõõzz, vuõiggâdvuõđi teâuddjummšest.
Sosiaal- da tiõrvâsvuõttministeria ohjjad sosiaal- da tiõrvâsvuõttkääzzkõõzzi riâššjid da kääzzkõspuuʹtʼteeʹjid koronavirusvueʹjj diõtt šõddâm čoʹrstemåårrmõõžžin čââpp õhttsažtuâjast jeäʹrbi mieʹldd puõccihåiddamvuuʹdi jååʹđteeʹjivuiʹm da Valvirain.
Sosiaal- da tiõrvâsvuõttministeria uʹvddem veʹrǧǧneǩvuäppõõzz da tuʹmmstõõǥǥ koronavirusvueʹjjest käunnʼje stm.fi-seeidain.
Lââʹssteâđ:
Saǥstõõlli veʹrǧǧooumaž, VANE saaǥǥjååʹđteei Riitta Burrell, risttnõmm.sokknõmm@stm.fi